Column van Mirjam Westen

door | dec 1, 2019 | Column

Het jaar waarin we herdenken dat 100 jaar geleden het vrouwenkiesrecht werd ingevoerd in Nederland kreeg op de valreep naar het nieuwe jaar, 2020, een mooi staartje: in december werd een wet aangenomen die de 88 beursgenoteerde bedrijven verplicht om een vrouwenquotum in te stellen.  Hun raden van commissarissen moeten straks voor tenminste 30 procent uit vrouwen bestaan. We hebben in de media veel voors en tegens kunnen lezen;  wie de discussies volgde wist allang dat ondanks het decennialange –  vrijblijvende –  streven naar een verandering in de samenstelling van directies, er bar weinig veranderde. Er worden nu 66 vrouwen geworven.

In de kunstwereld lijkt er ondertussen ook iets te verschuiven als het gaat om de zichtbaarheid van vrouwen. In het Stedelijk Museum Amsterdam trapte ArtTable 2019 af, met een bezoek aan maar liefst drie solotentoonstellingen van vrouwelijke kunstenaars (te weten Lily vd Stokker,  Jacqueline de Jong en Raquel van Haver). We bezochten in de loop van het jaar de female only tentoonstellingen Your Voice Matters, in De Kerk in Arnhem; Nieuwe Nuances, vrouwelijke kunstenaars rondom Cobra, in Amstelveen, en Meesterlijke Vrouwen in Stedelijk Museum Schiedam. Het Prins Claus Fonds reikte onlangs aan zes laureaten zijn jaarlijkse award uit: allen zeer getalenteerde vrouwen. De Principal Award ging dit jaar naar de tachtigjarige kunstenares Kamala Ibrahim Ishag, die een belangrijke rol speelde in de modernistische beweging in Soedan. (Haar werk is nog te zien tot 1 mei bij het Prins Claus Fonds).

Niet alleen in tijdelijke tentoonstellingen, ook presentaties van de vaste collectie in – vooralsnog overwegend buitenlandse –  musea zijn aan het veranderen. Het Museum of Modern Art in New York heeft een rehang gerealiseerd, met, meer dan ooit, werk van kunstenaressen, zwarte kunstenaars en kunstenaars met cultureel diverse achtergronden. Tijdens mijn laatste bezoek aan Tate Modern en Tate Britain viel mij het grote aantal werken van vrouwelijke kunstenaars op in de collectiepresentatie en de gratis wekelijkse rondleiding waarin ‘underrepresented perspectives , artworks or themes which have often been historically ignored, forgotten or censored’ worden belicht. En, last but not least,  het voornemen van het Baltimore Museum of Art om in 2020 uitsluitend werk van vrouwelijke kunstenaars te kopen om zo de gender ‘onevenwichtigheid’ in de collectie bij te stellen.

Deze veranderingen laten onverlet dat er over veel ‘onevenwichtigheden’ nog heel veel discussies gevoerd zullen worden, in-  en buiten de kunstwereld. Binnenkort verschijnt hierover een artikel in de Volkskrant. Op 18 januari 2020 organiseert  ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem, het symposium ‘The Roadmap for Equality in the Arts in the Netherlands’.

Wij zelf zullen eind 2020 het reeds veel besproken symposium rondom de thema’s culturele diversiteit en inclusiviteit organiseren. We organiseerden vanaf 2018 al talloze bijeenkomsten onder de titel  ‘Diversify’ en hopen in november een schitterende ‘line-up’ van inspirerende ‘best practices’ uit binnen-  en buitenland te presenteren. Onlangs hebben we kunsthistorica Pao Lien Djie bereid gevonden de organisatie van het symposium, waarmee we het 15-jarig bestaan van ArtTable vieren, op zich te nemen. Meer informatie volgt tijdens de aanstaande jaarvergadering, die ditmaal in Centraal Museum Utrecht zal plaatsvinden. Ik hoop op een grote opkomst!

Door Mirjam Westen.

Column van Marieke Wiegel

door | sep 1, 2019 | Column

Grappig dacht ik: ‘Het HEM – de naam voor de nieuwe culturele instelling in Zaandam – heeft zijn naam al mee in de diversiteitsdiscussie.’ Hetis natuurlijk genderneutraal en dat als lidwoord voor het toch zo masculiene HEM. Nu heeft de naam niets met gender te maken, maar deze snelle associatie geeft wel aan dat we in deze tijd snel met onze gedachten afdwalen naar de diversiteits- en gendervraagstukken.

HEM betekent eigenlijk buitendijks land. Het buitendijkse gebied, waar nu het nieuwe huis voor eigentijdse cultuur Het HEM is gevestigd, is na de aanleg van het Noordzeekanaal opgehoogd en werd het Hembrugterrein. Een plek aan de rand van Zaandam waar vanaf 1895 vuurwapens en munitie werden geproduceerd voor het leger. De fabriek werd afgebakend door water aan een kant en bos, het zogenaamde plofbos, aan de andere kant. Twee buffers voor het grote, lange tijd sterk afgeschermde en ontoegankelijke terrein.

Het goede nieuws is dat defensie inmiddels is vertrokken uit het gebied en de voormalige munitiefabriek sinds juni van dit jaar open is voor iedereen. Het is een cultureel platform, dat ruimte biedt voor het experiment, nieuwe ideeën, de dialoog en toegankelijk is voor een breed publiek.

Het gebouw is monumentaal, industrieel en rauw. Slechts één kleine ruimte – white, black or blue cube – is geklimatiseerd en kan een stabiele temperatuur en luchtvochtigheid bieden. De andere ruimtes bieden de variabelen die horen bij open gebouwen. De directeur Kim Tuin, die voor haar aantreden bij Het HEM het NSDM terrein in Amsterdam-Noord cultureel heeft ontwikkeld en ook de bekende club Trouw heeft geleid – zegt over de koers die zij heeft gekozen: ‘Voor Het HEM is cultuur fluïde, altijd in beweging, onderzoekend – het helpt ons grip te krijgen op de tijd waarin we leven.’

De programmering van Het HEM bestaat uit Chapters waarvoor Kim Tuin en haar team gastcuratoren uitnodigen, die niet persé uit de beeldende kunst komen, maar wel degelijk (beeld)cultuur bepalend zijn. Voor het eerste chapter hebben Edson Sabajo en Guillaume Schmidt van het hiphop kledingmerk Patta als gastcuratoren invulling gegeven aan het programma.

Voor het tweede chapter is de componist en kunstenaar Nicolás Jaar uitgenodigd. Hij heeft nu zes maanden zijn intrek genomen in Het HEM en heeft een onderzoeksgroep met 12 jonge multidisciplinaire wetenschappers opgericht, de Shock Forest Groupvernoemd naar het Plofbos. Op zoek naar een pure vorm van weten proberen zij ‘een instrument van resonantie’ te ontwikkelen. Niet in de eerste plaats is het eindresultaat van belang. Het proces, het onderzoek, de bewegingsvrijheid en openheid zijn essentieel. Of zoals Kim het zegt: ‘we gunnen onszelf de tijd om ons heen te kijken, in plaats van vooruit.’

Kunst belichten vanuit andere invalshoeken, ruimte bieden voor onderzoek, onverwachte uitkomsten, nieuwe ideeën; dit zij de pijlers voor Het HEM. Op deze pijlers bouwen ze hun programma en zoeken ze de verbinding met een divers publiek. Deze pijlers vormen in mijn ogen ook de basis van de Diversify! discussie. Kunst op een buitendijkse, fluïde en open manier presenteren voor en met iedereen, ongeacht kleur, gender, leeftijd en afkomst.

Door Marieke Wiegel.