Column van Marieke Wiegel
Grappig dacht ik: ‘Het HEM – de naam voor de nieuwe culturele instelling in Zaandam – heeft zijn naam al mee in de diversiteitsdiscussie.’ Hetis natuurlijk genderneutraal en dat als lidwoord voor het toch zo masculiene HEM. Nu heeft de naam niets met gender te maken, maar deze snelle associatie geeft wel aan dat we in deze tijd snel met onze gedachten afdwalen naar de diversiteits- en gendervraagstukken.
HEM betekent eigenlijk buitendijks land. Het buitendijkse gebied, waar nu het nieuwe huis voor eigentijdse cultuur Het HEM is gevestigd, is na de aanleg van het Noordzeekanaal opgehoogd en werd het Hembrugterrein. Een plek aan de rand van Zaandam waar vanaf 1895 vuurwapens en munitie werden geproduceerd voor het leger. De fabriek werd afgebakend door water aan een kant en bos, het zogenaamde plofbos, aan de andere kant. Twee buffers voor het grote, lange tijd sterk afgeschermde en ontoegankelijke terrein.
Het goede nieuws is dat defensie inmiddels is vertrokken uit het gebied en de voormalige munitiefabriek sinds juni van dit jaar open is voor iedereen. Het is een cultureel platform, dat ruimte biedt voor het experiment, nieuwe ideeën, de dialoog en toegankelijk is voor een breed publiek.
Het gebouw is monumentaal, industrieel en rauw. Slechts één kleine ruimte – white, black or blue cube – is geklimatiseerd en kan een stabiele temperatuur en luchtvochtigheid bieden. De andere ruimtes bieden de variabelen die horen bij open gebouwen. De directeur Kim Tuin, die voor haar aantreden bij Het HEM het NSDM terrein in Amsterdam-Noord cultureel heeft ontwikkeld en ook de bekende club Trouw heeft geleid – zegt over de koers die zij heeft gekozen: ‘Voor Het HEM is cultuur fluïde, altijd in beweging, onderzoekend – het helpt ons grip te krijgen op de tijd waarin we leven.’
De programmering van Het HEM bestaat uit Chapters waarvoor Kim Tuin en haar team gastcuratoren uitnodigen, die niet persé uit de beeldende kunst komen, maar wel degelijk (beeld)cultuur bepalend zijn. Voor het eerste chapter hebben Edson Sabajo en Guillaume Schmidt van het hiphop kledingmerk Patta als gastcuratoren invulling gegeven aan het programma.
Voor het tweede chapter is de componist en kunstenaar Nicolás Jaar uitgenodigd. Hij heeft nu zes maanden zijn intrek genomen in Het HEM en heeft een onderzoeksgroep met 12 jonge multidisciplinaire wetenschappers opgericht, de Shock Forest Groupvernoemd naar het Plofbos. Op zoek naar een pure vorm van weten proberen zij ‘een instrument van resonantie’ te ontwikkelen. Niet in de eerste plaats is het eindresultaat van belang. Het proces, het onderzoek, de bewegingsvrijheid en openheid zijn essentieel. Of zoals Kim het zegt: ‘we gunnen onszelf de tijd om ons heen te kijken, in plaats van vooruit.’
Kunst belichten vanuit andere invalshoeken, ruimte bieden voor onderzoek, onverwachte uitkomsten, nieuwe ideeën; dit zij de pijlers voor Het HEM. Op deze pijlers bouwen ze hun programma en zoeken ze de verbinding met een divers publiek. Deze pijlers vormen in mijn ogen ook de basis van de Diversify! discussie. Kunst op een buitendijkse, fluïde en open manier presenteren voor en met iedereen, ongeacht kleur, gender, leeftijd en afkomst.
Door Marieke Wiegel.
